Położona jest w regionach Wysoczyzny Białostockiej oraz Doliny Narwi. Zajmuje powierzchnię około 161 km kw. Na terytorium gminy znajduje się 26 wsi, które są jednocześnie sołectwami. Są to: Bohdan, Borsukówka, Chraboły, Dobrzyniewo Duże, Dobrzyniewo Fabryczne, Dobrzyniewo Kościelne, Fasty, Gniła, Jaworówka, Kobuzie, Kopisk, Kozińce, Krynice, Kulikówka, Leńce, Letniki, Nowe Aleksandrowo, Nowosiółki, Obrubniki, Ogrodniki, Podleńce, Pogorzałki, Ponikła, Rybaki, Szaciły, Zalesie.
Wizytówką gminy jest otaczająca przyroda. Liczne obszary leśne Puszczy Knyszyńskiej przyciągają miłośników przyrody, amatorów pieszych wędrówek i wycieczek rowerowych.
Z kart historii
Pierwsze ślady osadnictwa na terenie gminy Dobrzyniewo Duże potwierdzone badania archeologicznymi, pochodzą z epoki kamiennej. We wsi Rybki zlokalizowane jest stanowisko archeologiczne. Od roku 1255 rozpoczęło się wielkie wyludnianie tych ziem spowodowane wyprawami jaćwiesko-litewskimi. W roku 1382 ziemia przeszła w zastaw krzyżacki, a od 1398 roku pod panowanie Litwy połączonej unią z Polską.
W 1519 roku Mikołaj Radziwiłł ufundował dobrzyniewski kościół. Radziwiłłowie zaczęli zakładanie wsi na terenie utworzonej parafii. Najpierw założone zostało Dobrzyniewo Wielkie. Po zawarciu unii polsko-litewskiej w 1569 roku ziemie dobrzyniewskie wróciły pod panowanie polskie. Względny spokój panował na tych ziemiach do potopu szwedzkiego. Działania wojenne doprowadziły do spustoszenia tych terenów. W wyniku III rozbioru Polski ziemie te znalazły się w zaborze pruskim. W 1807 roku na mocy układu w Tylży zostały przekazane przez Napoleona Rosji.
W początkach XX wieku rozpoczęto budowę szosy Białystok-Ełk. Następnie zaczęto budowę kościoła w Dobrzyniewie Kościelnym. W tym celu wybudowano ceglarnię. Podczas I wojny światowej powstał w Dobrzyniewie ośrodek działalności POW i innych organizacji niepodległościowych. Po odzyskaniu niepodległości zbudowano pierwszą szkołę i dom ludowy.
II wojna światowa rozpoczęła się okupacją radziecką - Dobrzyniewo znalazło się w obszarze tzw. Białorusi Zachodniej. Po agresji Niemiec na Związek Radziecki rozpoczęła się okupacja niemiecka. Tereny Dobrzyniewa ominęły działania wojenne, jednak wycofujący się Niemcy spalili szkołę. 30 lipca 1944 roku wkroczyły na ten teren wojska radzieckie, kończąc okres wojny.
W 2002 roku nazwa gminy uległa zmianie z Dobrzyniewo Kościelne na Dobrzyniewo Duże.
Zabytki i miejsca ważne
- murowany kościół pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Dobrzyniewie Kościelnym. Wzniesiony w latach 1905-10 w stylu neogotyckim.
- cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Fastach z 1875 r. To pięciokopułowa świątynia prawosławna z trójkondygnacyjną wieżą.
- cmentarz katolicki w Dobrzyniewie Kościelnym z grobami z II połowy XIX i początku XX wieku.
- szkoła w Dobrzyniewie Dużym – w stylu dworkowym, z lat 20. XX wieku.
- kaplica z 1863 roku (rozbudowana w 1905 roku) w Pogorzałkach, pamiętająca czasy powstania styczniowego.
Szkoła w Dobrzyniewie Dużym
Atrakcje turystyczne
Rezerwat Przyrody "Kulikówka" w Zalesiu
To najmniejszy rezerwat przyrod na terenie Puszczy Knyszyńskiej – ma niecałe 11 ha. Powałono go do życia w 1987 roku. Położony jest na zachodnim obrzeżu Puszczy Knyszyńskiej. Występuje tu stanowisko rzadkiej paproci – pióropusznika strusiego, dorastającego do 1,5 m wysokości. W tym rezerwacie występuje w dwóch rozdzielonych od siebie stanowiskach. Pierwsze znajduje się nad brzegami strumienia na glebach mineralnych, drugie – w zakolach strumienia.
Rezerwat Leśno-Archeologiczny "Krzemianka" w Parku Krajobrazowym Puszczy Knyszyńskiej
Rezerwat "Krzemianka" należy do gmin Czarna Białostocka i Dobrzyniewo Duże. Ma powierzchnię 230,91 ha i położony jest w zachodniej części Puszczy Knyszyńskiej. Utworzony został w 1988 roku w celu zachowania w naturalnym stanie łęgów olszowo-jesionowych i łąk w dolinie rzeki Krzemianki wraz z licznymi źródliskami oraz kopalnią krzemienia sprzed ok. 3000 lat. Przez teren rezerwatu prowadzi ścieżka dydaktyczna. Wzdłuż ścieżki dydaktycznej ułożone są co kilkaset metrów kłody drewna, służące jako ławki, na których można odpocząć. Przez co bardziej podmokłe tereny przerzucono kładki.
Kopalnie krzemienia odkrył w 1991 roku leśnik Roman Pruski. W 1992 roku prowadzone były badania przez ekipę z Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Pozwalają one stwierdzić, że ok. 3000 lat temu funkcjonowało tu całe zagłębie wydobywcze i przetwórcze (około 300 kopalń oraz kamieniołomy). Ślady po dawnych kopalniach pokrywają południowy stok wzgórza – od szczytu do podnóża widoczne są liczne zagłębienia i hałdy. Co ciekawe, owe kopalnie przetrwały do dziś w niemal nienaruszonym stanie. Przy zejściu ze ścieżki jest wygodny parking, obok którego znajdują się boiska do gry.
Urząd Gminy Dobrzyniewo Duże
- ul. Białostocka 25, 16-002 Dobrzyniewo Duże
- tel. 85 742 81 55
- e-mail: kancelaria@dobrzyniewo.pl
- strona internetowa gminy
Źródło: "Puszcza Knyszyńska. Przewodnik"
