Gminę tworzy - wraz z miastem Czarna Białostocka - 17 wsi sołeckich. 75 procent powierzchni gminy położonych jest wśród pięknych lasów Puszczy Knyszyńskiej. Sama Czarna Białostocka jest usytuowana na polanie leśnej. W jej pobliżu znajduje się malowniczy zalew Czapielówka.
Z kart historii
Historia Czarnej Białostockiej jest stosunkowo krótka. Geneza powstania tego miasta jest bezpośrednio związana z lasem i gospodarką leśną. Na miejscu miasta niegdyś rozciągała się wielka, gęsta i bogata w zwierzynę Puszcza Knyszyńska. W Puszczy Knyszyńskiej polowali sławni myśliwi.
Od 1772 r., momentu powstania leśniczówki, datuje się pierwsze osadnictwo w Czarnej Wsi. W ciągu kolejnych lat rosyjscy zaborcy zbudowali linię kolejową: Warszawa - Petersburg. Z chwilą uruchomienia stacji, Czarna Wieś zaczęła się intensywnie rozwijać. Powstały trzy osady: Wodokaczka, Zapieczki i Buksztel leżący w leśnym masywie Puszczy Buksztelskiej, wchłoniętej przez Puszczę Knyszyńską. Podczas Rozwoju wsi zaczęli tu osiedlać się ludzie, karczując pobliskie lasy. Podstawowym zajęciem ludności było garncarstwo, wytwarzanie cegieł, dachówek. W późniejszych latach lasy puszczy stopniowo zaczęły się "topić". Sprawcami tego byli smolarze, którzy w smolarniach - majdanach wytwarzali terpentynę i smary. Przy produkcji smarów majdany buchały gęstym, czarnym dymem. Osada stała się zakopcona i czarna. Znalazło to swoje odbicie w jej kolejnych nazwach: Czarna Wieś Kolejowa, Czarna Wieś Stacja, Czarna Wieś Osada. Jednak nie tylko dymy przyczyniły się do powstania przydomka "czarna". Otóż tereny obecnie zajmowane przez Czarną Wieś Kościelną i Czarną Białostocką w owych czasach należały do obszarnika Czarneckiego. Dalszy okres panowania rosyjskich zaborów nie przyniósł zasadniczych zmian, nastąpiły one dopiero po III rozbiorze Polski, kiedy Białostocczyzna znalazła się w rękach Niemców.
Niemcy czerpali wszelakie zyski z eksploatacji puszczy. W celu zwiększenia produkcji wybudowali szereg tartaków. Przyczyniło się to do zwiększenia liczby mieszkańców. Eksploatacja lasów knyszyńskich trwała do wybuchu I wojny światowej. Podczas wojny wszystkie tartaki zostały zniszczone. Po skończeniu działań wojennych, ale dopiero w 1921 roku powstał tartak, późniejszy Zakład Przemysłu Drzewnego. Z biegiem lat był on rozbudowywany i unowocześniany. Dzisiaj funkcjonuje jako "Paged". Rozwój oświaty był w tamtych latach bardzo trudny. Pierwsza szkoła powstała z inicjatywy księdza Edwarda Szapela i mieściła się w prywatnych izbach. Szkolnictwo w latach międzywojennych uległo nieznacznej poprawie. Od 1933 roku młodzież uczęszczała do drewnianej szkółki, na miejscu której obecnie znajduje się Szkoła Podstawowa nr 2 - nauczanie początkowe. Spokojna nauka młodzieży trwała zaledwie 6 lat. Nadeszły lata wojny, przemocy i okrucieństwa. Niszczycielskie działania wojenne nie ominęły Czarnej Wsi. Na jej początku spłonął tartak, a także zostały zniszczone szkoła i smolarnie. Nasze miasto, wówczas jeszcze wieś, zostało wyzwolone 29 lipca, w upalne lato 1944 roku przez II Front Białoruski. Po zakończeniu działań wojennych w Czarnej Wsi nastąpił okres mozolnej odbudowy ze zniszczeń. W tych trudnych powojennych latach na szeroką skalę swoją działalność rozwijała placówka handlowa - Gminna Spółdzielnia. Na początku lat pięćdziesiątych na pełnych obrotach zaczął pracować Tartak z towarzyszącymi mu zakładami, tj. Kolejki Leśne (Terenowy Oddział Ruchu), Przedsiębiorstwo Produkcji Leśnej "Las".
Ważnym wydarzeniem w życiu miasta było w 1955 r. otrzymanie praw osiedlowych i wybudowanie Wytwórni Wyrobów Precyzyjnych. WWP swoją działalność rozpoczęła w 1962 r. produkcją lodówek, pralek i roztrząsaczy. W tym że samym roku Czarna Wieś otrzymała prawa miejskie, zmieniła nazwę na Czarna Białostocka. Z chwilą uruchomienia Wytwórni Wyrobów Precyzyjnych liczba mieszkańców Czarnej Białostockiej zwiększyła się.
Atrakcje i miejsca zabytkowe
- kościół pw. Św. Rodziny – zbudowany został w 1976 roku według projektu architekta Jerzego Tryburskiego. Konsekrowany został w 1983 roku. To świątynia duchu modernistycznym, wyróżniająca się oryginalnym wystrojem ścian, na który składają się boazerie i poroża jeleni.
- wyłuszczarnia szyszek w Ośrodku Edukacji Leśnej "Stara Wyłuszczarnia" im. Leśników Puszczy Knyszyńskiej - składa się z trzech części: murowanej wyłuszczarni oraz dwóch drewnianych magazynów o konstrukcji szkieletowej. Obiekt powstał w 1934 i 1939 roku. Ostatnie łuszczenie miało miejsce w maju 1996 roku.
- zalew Czapielówka – to doskonałe miejsce odpoczynku nie tylko dla mieszkańców gminy. Zbiornik o powierzchni 16,3 ha położony jest w odległości ok. 1,5 km od Czarnej Białostockiej.
- szlak rękodzieła ludowego Podlasia. Pozwala poznać ginące rzemiosło i pracę twórców ludowych. Wiedzie przez wsie i miasteczka pięknie położone na skraju Puszczy Knyszyńskiej i Augustowskiej, m.in. przez położone w gminie Czarna Białostocka Czarną Wieś Kościelną (jedno z nielicznych w Polsce miejsc tradycyjnego wyrobu ceramiki siwej) i Zamczysk (warsztat tradycyjnego wyrobu łyżek drewnianych),
- kolejka wąskotorowa. Czarną Białostocką przecinają tory kolejki wąskotorowej. Była wykorzystywana przy pracach leśnych. Ciekawostką jest wiadukt kolei wąskotorowej przerzucony ponad torami historycznej Kolei Warszawsko-Petersburskiej. Obecnie kolejka jest nieużytkowana.
W Czarnej Białostockiej można zobaczyć dwie lokomotywy wąskotorówki. Jedna stoi na terenie nadleśnictwa, a druga obok bloków przy ul. Torowej.
Urząd Miasta i Gminy w Czarnej Białostockiej
- ul. Torowa 14A, 16-020 Czarna Białostocka
- tel. 85 713 13 40
- e-mail: um@czarnabialostocka.pl
- strona internetowa gminy
Źródło: "Puszcza Knyszyńska. Przewodnik".
