Historia kościoła
Pierwotnie na wzgórzu św. Rocha znajdowała się murowana kaplica, którą ufundował hetman Jan Klemens Branicki. W końcu XIX wieku mieszkańcy rozpoczęli starania, by w tym miejscu powstała świątynia katolicka. Napotkali jednak na sprzeciw władz carskich. Plany musiały zostać odłożone do czasu odzyskania przez Polskę niepodległości. W 1925 roku powołano parafię św. Rocha, a rok później ogłoszono konkurs na projekt świątyni. Zdecydowano się zrealizować projekt Oskara Sosnowskiego uznawanego za jednego z najwybitniejszych architektów okresu dwudziestolecia międzywojennego.
Kościół - pomnik
Kościół św. Rocha został wzniesiony jako pomnik - wotum za odzyskanie przez Polskę niepodległości i zwycięstwo w wojnie z bolszewikami. Projekt Sosnowskiego przepojony jest głęboką, symboliczną treścią. Sosowski podobno jeszcze w okopach I wojny światowej wymarzył sobie, by otoczyć niepodległą ojczyznę obikatmi sakralnymi. Z tego zamierzenia udało się zrealizowac jedynie białostocką świątynię - gwiazdę zaranną będącą jednocześnie jutrzenką niepodległości.
Architektoniczno-plastycznym odzwierciedleniem idei gwiazdy zarannej jest zarówno układ przestrzenny budowli, jak i powtarzający się gwiaździsto-kryształowy motyw zdobień.
Kamień węgielny pod budowę świątyni wmurowano w 1927 roku. Prace budowlane trwały kolejne dwie dekady. Ukończony kościół konsekrowano 8 sierpnia 1946 roku. Wyposażany był jeszcze przez wiele lat.
Zachwycająca architektura
Bazylika św. Rocha jest uznawana za najwybitniejszy przykład modernistycznej budowli sakralnej w Polsce, a jednocześnie należy do najpiękniejszych tego typu świątyń na świecie. Decyzją Prezydenta RP z 2018 roku zespół kościoła został uznany za Pomnik Historii. W ten sposób znalazł się w prestiżowym gronie 105 obiektów zabytkowych o największym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego w naszym kraju.
Wzniesiona z żelazobetonu konstrukcja opiera się centralnie na planie ośmioboku. Nad budowlą dominuje wieża licząca ponad 70 m zwieńczona figurą Matki Boskiej w glorii. Wnętrze doświetla szklana kopuła, przesłonięta witrażowym stropem projektu Placydy Bukowskiej. Sklepienie podtrzymuje ciąg smukłych, ośmiobocznych filarów.
Na wałach okalających świątynię od strony miasta uwagę zwraca rzeźba Chrystusa Dobrego Pasterza. Drewniane wyposażenie kościoła jest silnie zespolone z architekturą. Wiele jego elementów zaprojktował sam Oskar Sosnowski. W ołtarzu głównym dominuje figura Chrystusa Króla. Na lewo znajduje się ołtarz św. Antoniego oraz kaplica boczna pod wezwaniem św. Rocha. Osadzony w ołtarzu XVIII-wieczny obraz pędzla Augustyna Mirysa pochodzi oryginalnego wyposażenia wcześniej istniejącej kaplicy fundacji Branickich. Z prawej strony ołtarza głównego umieszczono ołtarz Matki Boskiej Niepokolanego Poczęcia, a za nim kaplicę Matki Boskiej Ostrobramskiej z kopią wileńskiego obrazu.
Informacje:
- kościół pw. Chrystusa Króla i św. Rocha (ul. ks. A. Abramowicza 1),
- z wieży kościoła można oglądać panoramę miasta. Punkt widokowy jest czynny od maja do końca września, od poniedziałku do soboty w godz. 9.00-16.00, w niedziele oraz dni świąteczne w godz. 14.00-17.00. Wstęp na taras jest bezpłatny.
Źródło: "Białystok. Przewodnik turystyczny"
