Nowe miejsce pamięci narodowej w Grabówce

Data utworzenia: 29.11.2023

W Grabówce zostało otwarte odrestaurowane miejsce pamięci narodowej. Upamiętnia ono ofiary niemieckich mordów z czasów drugiej wojny światowej.

[fot. Bia24]

W Grabówce znajduje się największy cmentarz zbrodni niemieckich z okresu II wojny światowej na Białostocczyźnie.

– Znajdujemy się w centralnym miejscu Kompleksu Cmentarzy wojennych w Grabówce, złożonym z trzech pól cmentarnych, na których w latach 1941-1944 Niemcy zabili i pogrzebali tysiące ofiar: głównie Polaków z Białegostoku i okolic, ale również Żydów, Białorusinów, Tatarów i przedstawicieli innych narodowości. Wśród pomordowanych wielu należało do polskich organizacji niepodległościowych, walczących z hitlerowcami. Przyznam po raz pierwszy, że ponad pięć lat temu zaprzysiągłem Naszym Bohaterom tu spoczywającym, że zajmę się odnowieniem Ich grobów i przypomnieniem Ich pamięci. Na ten moment czekaliśmy wszyscy od kilku lat! – powiedział burmistrz Supraśla Radosław Dobrowolski. – Wolność Ojczyzny okupiona jest krwią niewinnych osób… Ci których prochy tu spoczywają, zapewne do końca wierzyli, że unikną śmierci, że wrócą do swoich domów, do swoich najbliższych. Zostali jednak na wieki z nami w Grabówce. Ich ofiara została tutaj spełniona. A my jako lokalna społeczność oddajemy im cześć, jaką oddaje się naszym najbliższym zmarłym – dodał, dziękując następnie osobom, które od dawna były zaangażowane w realizację tego projektu.

Egzekucje w okolicach Grabówki rozpoczęły się latem 1941 r. i trwały przez cały okres niemieckiej okupacji Białostocczyzny. W 1945 r. przedstawiciel Sądu Grodzkiego w Białymstoku przeprowadził oględziny miejsc masowych straceń i odnalazł ślady 33 grobów. Większość znajdowała się na terenie Kolonii Grabówka, nieopodal Szosy Baranowickiej. Powojenne ekshumacje nie pozwoliły ustalić dokładnej liczby pomordowanych, tym niemniej można założyć, że spoczywają tam szczątki kilku tysięcy ludzi.

W okresie PRL-u na największym z cmentarzysk zabezpieczono kilka jam grobowych, wytyczono alejki, ogrodzono teren i ustawiono tablicę pamiątkową. W 1973 r. odsłonięto Pomnik Ofiar Wojny autorstwa Stanisława Wakulińskiego. Miejsce to było przez lata otoczone szczególną opieką uczniów Szkoły Podstawowej w Sobolewie, a od 1993 r. parafia pw. Świętego Krzyża w Grabówce corocznie upamiętniała ofiary Mszą Świętą. Niestety, z braku odpowiednich środków finansowych cmentarz nie był później poddawany większym zabiegom restauracyjnym. Władze Gminy Supraśl uznały zatem potrzebę renowacji nekropolii za jeden z priorytetów inwestycyjnych. Koncepcję architektoniczną powierzono firmie Archivolta z Sokółki. W 2022 r. dzięki pozyskaniu wsparcia z rezerwy ogólnej budżetu państwa, Marszałka Województwa Podlaskiego, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Instytutu Pamięci Narodowej udało się rozpocząć tak długo oczekiwane prace budowlane. Ogółem koszt całej inwestycji wyniósł blisko 4,8 mln zł, z czego ponad 200 tys. zł pochodziło z budżetu Gminy Supraśl. Należy podkreślić, że nie ograniczono się tylko do głównego cmentarza, ale odrestaurowano także dwie mniejsze nekropolie oraz wykonano nawierzchnię ul. Nagietkowej, łączącej wszystkie trzy lokalizacje. Nowym elementem są także tablice informacyjne opisujące realia okupacji Białostocczyzny w okresie II wojny światowej oraz plansze z sentencjami służącymi pogłębieniu zadumy nad spoczywającymi tu Ofiarami. Na cmentarzu zamontowano też betonowe ławki i oświetlenie każdej ze ścieżek. Głównym obiektem Miejsca Pamięci jest ogromny blok betonu, gęsto usiany otworami imitującymi dziury po strzałach karabinowych. Specjalnie zamontowane reflektory zamieniają go po zmroku w wielką, biało-czerwoną flagę, co ma dobitnie przypominać, że zdecydowana większość pomordowanych była obywatelami Państwa Polskiego.

authors image
Autor:

oprac. ad

Reporter | a.dycha@bia24.pl