Anioł Pustyni w Muzeum Podlaskim

Data utworzenia: 03.11.2022

XIX-wieczna ikona św. Jana Chrzciciela Anioła Pustyni wita w listopadzie wszystkich wchodzących do ratusza w Białymstoku. To zabytek miesiąca Muzeum Podlaskiego. Dobry wstęp do Bożego Narodzenia, bo Jak Chrzciciel miał przygotować świat na przyjście Jezusa.

Ikona pochodzi ze zbiorów Muzeum Ikon w Supraślu Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku (depozyt z kolekcji prywatnej z Warszawy). Jest na niej grecka inskrypcja dookreślająca wizerunek: άγιος Ϊώο Πρόδρομος – święty Jan Poprzednik.

Poprzednik? Bo Jan Chrzciciel to posłaniec głoszący przyjście Boga Wcielonego. Bóg powołał go na proroka, wyznaczając mu rolę „głosu”. Głównym zadaniem Jana było wzywanie ludzi do nawrócenia oraz przygotowanie drogi do publicznej działalności Jezusa.

Na tej ikonie ma... skrzydła anioła. To może nieco zaskakiwać chrześcijan wychowanych w tradycji katolickiej. Anioł w znaczeniu teologicznym to osobowa, lecz niematerialna istota rozumna, wolna, stworzona przez Boga. W sensie etymologicznym to posłaniec Najwyższego, który przemawia i działa w Jego imieniu. Takim właśnie "aniołem na ziemi" był święty Jan Chrzciciel.

Ikonografia Jana Chrzciciela z wielkimi anielskimi skrzydłami ukształtowała się w epoce postbizantyńskiej na przełomie XIII i XIV w., na chrześcijańskim Wschodzie. Grecki temat uskrzydlonego poprzednika przez Bałkany dotarł do Rosji. Wyróżnikiem przedstawienia Angelos-Prodromos (Anioł-Poprzednik) są oczywiście wielkie anielskie skrzydła u ramion świętego, wyrażające Bożą moc. W wizerunku Anioła Pustyni ukazują właściwą wymowę tego przedstawienia - są wyrazem roli świętego jako zwiastuna.

Na prezentowanym zabytku Jan Chrzciciel jest ukazany frontalnie, na złotym tle, w ujęciu do kolan, z szarymi, masywnymi skrzydłami u ramion, odziany w czerwonobrązową melotę i jasnozielony płaszcz. Prawą dłoń wznosi w geście błogosławieństwa, lewą podtrzymuje rozwinięty ku górze zwój z greckim tekstem. Na odwrociu ikony znajduje się wykonany czarnym tuszem grecki napis odnoszący się do czasu (1845 r.) i miejsca powstania obiektu.

Dopełnianiem ekspozycji jest elegancka karta okolicznościowa z opisem, którą można nabyć w kasie Muzeum.

authors image
Autor:

Marta Ciszewska