Powstanie Styczniowe było największym zrywem narodowowyzwoleńczym przeciwko zaborcy rosyjskiemu. W ciągu prawie dwóch lat trwania powstania stoczono ponad tysiąc bitew i potyczek. Jedna z nich, zwana bitwą pod Waliłami, miała miejsce w uroczysku Piereciosy, w Nadleśnictwie Waliły.
Powstanie Styczniowe w Puszczy Knyszyńskiej
Historycznie teren Nadleśnictwa Waliły jest mocno związany z powstaniem styczniowym 1863 r. W ówczesnym czasie kompleks Puszczy Knyszyńskiej był schronieniem dla nowo powstałego oddziału powstańczego dowodzonego przez Onufrego Duchyńskiego oraz Walerego Wróblewskiego. Lasy Nadleśnictwa Waliły były świadkiem dramatycznych wydarzeń. W dniu 29 kwietnia 1863 roku pod wsią Waliły doszło do pierwszej i największej na terenie Puszczy Knyszyńskiej bitwy powstańców z wojskami rosyjskimi. Polski oddział liczący ok. 300 osób założył obóz w ostępie zwanym Komotowszczyzna. Jednak Rosjanom udało się ich wytropić. Po trwającej około godziny bitwie polski oddział został rozproszony. Na placu boju poległo 32 powstańców, których pochowano w istniejącej do dziś mogile. Bitwa z 29 kwietnia zakończyła się porażką powstańców. Jednakże chrzest bojowy pod Waliłami grupy Wróblewskiego miał zasadnicze znaczenie. Przyczyny niepowodzenia tkwiły wyłącznie w niekompletnym i niesprawnym uzbrojeniu. Wojska carskie były pod tym względem o wiele lepiej przygotowane. Z bitwy wyciągnięto pozytywne wnioski. Powstańcy okazali się zdecydowani do podjęcia walki w razie spotkania z nieprzyjacielem, a przy tym wykazali duży hart bojowy.
Upamiętnić bitwę
Nadleśnictwo Waliły zamierza upamiętnić to wydarzenie organizując oficjalne obchody. W programie są m.in. odsłonięcie odrestaurowanego pomnika staraniem Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku, apel poległych, uroczysta msza święta i rekonstrukcja historyczna będącą inscenizacją bitwy pod Waliłami.
Obchody zaplanowano na 29 kwietnia 2023 roku, dokładnie w 160. rocznicę bitwy. Wydarzenie będzie miało charakter otwarty dla mieszkańców regionu, którzy oprócz udziału w uroczystości i obejrzeniu inscenizacji, będą mieli możliwość wysłuchania koncertu utworów patriotycznych oraz zwiedzania obozu powstańców styczniowych. Przewidziano również liczne stoiska informacyjne i promocyjne.
PROGRAM:
Godz. 11.30 odsłonięcie i poświęcenie pomnika
Godz. 13.00 msza św. pod przewodnictwem Jego Ekscelencji Księdza Biskupa Henryka Ciereszko
Godz. 14.00 uroczyste obchody na uroczysku Piereciosy
Godz. 15.00 inscenizacja bitwy pod Waliłami
Godz. 16.00 przerwa na posiłek
- Koncert Reperezentacyjnej Orkiestry Lasów Państwowych przy Technikum Leśnym w Tucholi,
- Koncert zespołu Taraka,
- Zakończenie i biesiada przy ogniskach.
